TBN یا عدد قلیایی کل، میزان ترکیبات قلیایی حاضر در یک روانکار را نشان میدهد. این ترکیبات قلیایی از افزودنی های پاک کننده، معلق کننده، ضد سایش و ضد اکسیداسیون که در روانکارها استفاده می شوند، سرچشمه میگیرد. آزمون های ASTM D 2896 و ASTM D 4739 با استفاده از تیتراسیون به روش پتانسیومتری میزان TBN را اندازه گیری میکنند. اصلی ترین تفاوت این دو آزمون نوع تیترانت مصرفی میباشد. در آزمون ASTM D 2896 از HClO4 و در آزمون ASTM D 4739از HCl به عنوان تیترانت استفاده میشود. از آنجایی که HClO4 اسید قویتری از HCl می باشد، روش ASTM D 2896 عدد قلیایی را میزان بیشتری نشان می دهد که در واقع برآوردی از میزان بازهای سخت و نرم میباشد. درحالی که در روش ASTM D 4739 ترکیبات قلیایی فلزی (منیزیم، روی و کلسیم) اندازه گیری می شود و قادر به اندازه گیری ترکیبات قلیایی در افزودنیهای غیر فلزی (افزودنیهای بدون خاکستر) نمی باشد. در جدول 1 ترکیباتی که با کمک این دو روش اندازه گیری میشود، نمایش داده شده است.
جدول1- ترکیباتی که با استفاده از دو روش ASTM D4739 و ASTM D 2896 اندازه گیری میشود.
ترکیبات |
عملکرد |
D 4739 |
D 2896 |
پاککننده |
تمیز کنندهی پیستون، خنثی کننده اسید |
بله |
بله |
معلق کننده |
کنترل دوده |
بعضی |
بله |
ZDDP |
ضد سایش و اکسیداسیون |
نه |
نه |
آنتی اکسیدانهای فنولی وآمینی |
کنترل اکسیداسیون |
نه |
بله،آمینها |
معلق کنندههای اصلاح کننده گرانروی |
کنترل کننده ی سایش و دوده |
نه |
نه |
بقیه مواد |
غیرفعالکننده فلزات، کاهش دهندههای نقطه ریزش، ضد کف |
نه |
نه |
پیش از این، دو روشASTM D 2896 وASTM D 4739 برای اندازه گیری میزان TBN به ترتیب در روغنهای کار نکرده و کار کرده استفاده می شد، اما به تازگی بر اساس آخرین بازنگری در الزامات ACEA سال 2021 برای کلیه سطوح کیفی روغن موتورهای خودروهای سواری علاوه بر آزمونASTM D 2896 ، تست ASTM D 4739 نیز الزامی شده است. در این بازنگری، برای سطوح کیفی که به تازگی در سال 2021 معرفی شده است (C6وA7/B7 )، محدوده ای برای نتایج به دست آمده از آزمون ASTM D 4739 تعیین شده است. در حالی که برای آزمون ASTM D 2896 صرفا به گزارش میزان TBN بسنده شده است. برای مابقی طبقه بندیها با اینکه انجام آزمون ASTM D 4739 الزامی است، اما محدودیتی تعیین نشده است. در جدول 2 آخرین الزامات ACEA برای میزان TBN در روغن موتور خودروهای سواری نشان داده شده است.
جدول 2- محدودیتهای تعیین شده در میزان TBNدر آخرین بازنگری ACEA
|
ASTM D 2896 |
ASTM D 4739 |
ACEA 2021 طبقه بندی سطوح کیفی خودروهای سواری |
10≤ |
گزارش شود |
A3/B3 |
|
8≤ |
گزارش شود |
A5/B5 |
|
گزارش شود |
≥6 |
A7/B7 |
|
گزارش شود |
گزارش شود |
C2 |
|
≥6 |
گزارش شود |
C3 |
|
6≤ |
گزارش شود |
C4 |
|
6≤ |
گزارش شود |
C5 |
|
|
گزارش شود |
≥4 |
C6 |